Je paarden staan met dit mooie weer alweer even op de wei. Toch ligt er met de huidige Nederlands wisselend weer, hoge concentraten aan fructaan op de loer in de paardenweides. Voor elk paardenhouder is het natuurlijk mooi om te zien dan dat je paarden tevreden in de wei staan te grazen.
Paarden met suikergevoeligheid en weidegang
Grazen in de weide biedt zowel voordelen op gebied van fysieke als mentale gezondheid voor paarden. Hier kunnen paarden op de meest natuurlijke manier voedsel opnemen en hun natuurlijke gedrag (beweging en sociaal contact) uitoefenen. Maar wat als je paarden nou zeer gevoelig voor deze suikers zijn?
Zetmeel en suikers, zoals de aanwezige fructanen in het gras, zijn niet per se een probleem voor alle paarden. Sommige paarden zijn hier wel gevoelig voor en voor deze paarden zijn extra weidemanagementmaatregelen erg belangrijk. Jammer genoeg kunnen niet alle paarden dag en nacht buiten staan. En er zijn ook paarden die simpelweg dat niet kunnen in het bestaande weidemanagement. Vele paardenhouders in Nederland kunnen hun paarden vaak alleen op bepaalde tijdstippen (waar het fructaan hoog is) op de weide zetten en er weer afhalen. Zo krijgen paarden vaak een grote hoeveelheid gras binnen, waar ze koliek, diarree of hoefbevangen van kunnen raken. Voor paardenhouders met paarden met een insulineresistentie is dit helemaal een grote uitdaging om toch hun geliefde viervoeters van een dagelijks portie gras te voorzien.
Fructanen wat zijn het en wat doet het voor jouw paarden
Velen weten intussen van het bestaan van fructaan en hoe gevaarlijk deze kan zijn voor paarden. Het gras gebruikt fructaan als bouwstof om te groeien. Fructaan wordt geproduceerd onder de invloed van zonlicht en werkt als een natuurlijke bescherming tegen vorst. Hierdoor kan het fructaangehalte fors oplopen als de temperatuur onder de 5 C° zakt. Als het gras op bepaalde momenten niet kan groeien, loopt de fructaanproductie nog wel (onder invloed van zonlicht) door. Het grasplantje kan suikers omzetten in fructaan voor een energievoorraad om te overleven in mindere tijden en snel opstarten met groei wanneer de omstandigheden weer gunstig zijn.
Fructanen zijn dus korte ketens van een molecuul genaamd fructose, die niet in de maag of dunne darm kunnen worden afgebroken. In plaats daarvan moeten ze fermenteren (gisten) in de dikke darm. Hierdoor komen er te veel suikers in de blinde en in de dikke darm, wat leidt tot een verstoring van een gezonde bacteriehuishouding in de darmen. Het gevolg is dat er vervolgens gifstoffen ontstaan die dus hoefbevangenheid of koliekklachten kunnen veroorzaken.
Wanneer is dan de beste tijd om je paarden te laten grazen?
Als je paard insulineresistentie heeft, of problemen zoals EMS (equine metabolic syndrome) en PPID is het van groot belang dat het paard op het juiste moment van de dag in de weide staat en de opname van fructaan minimaal te houden. De hoeveelheid fructaan in gras is afhankelijk van het soort gras, het tijdstip, het seizoen en zelfs van welk deel van het gras wordt gegeten; de blaadjes of de stam. Zo kan het dus veel verschil maken of je je paard op het midden van de dag of ’s ochtends vroeg laat grazen.
Houd rekening met de volgende 3 factoren wanneer je paarden hebt met gevoeligheid voor suiker:
1. Plan tijdsblokken in voor weidegang
Fructanen worden overdag geproduceerd in de bladeren van het gras. Om de inname van fructose-rijk blad te minimaliseren is het beter om paarden in geplande periodes te beweiden.
Maak een aparte agenda aan in Stalmanager en plan daarin je weidegang per dag voor de aankomende weken.
Voorbeeld:
- de vroege ochtend (voor 10:00 uur), dit geldt dus alleen niet bij koude nachten onder de 5 graden en met nachtvorst. In een koude nacht stagneert de stofwisselingen en worden suikers opgeslagen, laat de paarden daarom na een koude nacht pas in de middag grazen.
- de avond (na 20:00 uur) te laten grazen, in de nacht worden er geen suikers gemaakt maar verbruikt.
2. Plan de inname van de hoeveelheden gras
De hoeveelheden fructaan in gras is hoger in periodes waarin het gras hard groeit. In het voorjaar als het gras weer opkomt, na lange regenperiodes of een lange warme droge periode is het verstandig om het grazen te minimaliseren in tijd en dat langzaam op te bouwen. Om een voorbeeld te geven kan je in de Stalmanager een gewenste datum prikken wanneer je met de start van de weidegang wilt beginnen en hier een geplande reeks van maken voor de aankomende weken (start bijvoorbeeld 1 à 2 uur weidegang). Bij het instellen van de tijden kan je meteen zien hoeveel uur je inplant en bouw je het op met dagelijks een half tot een uur erbij. Om de fructaan inname zo laag mogelijk te houden kan je de weideopbouw eventueel combineren met het gebruik van een graasmasker.
3. Gestreste paardenweides
Het weer is niet de enige factor die invloed heeft op de fructaangehaltes. Droogte of een tekort aan voedingsstoffen (zoals een hoog zout-, zuurgehalte of te weinig bemesting) zijn factoren waar gras slecht tegen kan en dus een hoog fructaangehalte in het gras veroorzaken.
De stengels van gras bevatten over het geheel genomen meer fructaan dan de bladeren. Vermijd daarom overbegrazing van de weide, zodat paarden de stengels niet hoeven te eten die dicht bij de grond zitten. Weilandrotatie of strookbegrazing helpt hierbij. Plan je begrazing en overgangen met ruwvoer om zoveel mogelijk te voorkomen dat je niet later in het seizoen met een te kort aan ruwvoer zit.
Het kan handig zijn om te noteren hoelang je met een weide kan doen en te zorgen dat jouw paarden optimaal gebruik kunnen blijven maken van het gras. Want overbelaste, gestreste planten produceren meer fructaan dan planten die geen problemen hebben met overleven. Stel je gaat op vakantie, je hebt je weidemanagement duidelijk voor je in de stalagenda, en een teamlid van stal zorgt voor je paarden. Door te weten wanneer je weide ongeveer aan een wissel toe is kan je in de periode dat je op vakantie bent in de Stalmanager agenda alvast een attentie en herinnering voor aangeven om de paarden in de weides voortijdig te laten roteren.
De Fructaan-index
De fructaan-index van Hoefnatuurlijk geeft de mogelijke hoeveelheid van het fructaan in het gras aan de hand van actuele weersinformatie. Factoren zoals de wijze van begrazen en de bodemgesteldheid van je paardenweide, worden niet meegenomen in de Fructaanindex, omdat dit per paardenweide veel kan verschillen.
Team Stalmanager
(Blogtekst: Lucia Leijs- Paard en Welzijn, bron: www.hoefnatuurlijk.nl, www.paardenarts.nl, foto: Louise Pilgaard)