Knutten, ook bekend als Ceratopogonidae (knutjes), staan ook wel bekend als zandvliegjes, knaasjes of kneuten en zijn nauwelijks zichtbaar voor het oog. In Nederland zijn er ongeveer 100 soorten knutten. Wat knutten precies zijn, doen en hoe je je paarden zoveel mogelijk kunt beschermen tegen deze kleine mugjes vertellen we in deze blog.
Knutten een kleine muggensoort
Deze uiterst kleine muggensoort houdt zich vooral op in waterrijke gebieden en kan venijnig steken. Knutten behoren tot de orde Diptera, wat betekent dat ze één paar vleugels hebben. Ze hebben korte poten, donkere vlekjes op de vleugels en stekende monddelen. Ze zijn erg klein, met een grootte tussen de 1 en 4 millimeter. Hoewel er veel soorten knutten zijn, steken alleen de vrouwtjes van het geslacht, de Culicoides. Deze beten kunnen hevig jeuken.
Vanwege hun bijtgedrag kunnen knutten ziektes overdragen. Bij paarden en ander vee kunnen knutten veel overlast veroorzaken, vooral als het dier allergisch is voor de beten. Enkele mogelijke virussen die ze kunnen overbrengen bij herkauwers zijn het blauwtongvirus, Schmallenbergvirus en bij paardachtigen het Afrikaanse-paardenpestvirus. Gelukkig is het laatste nog tot nu niet in Nederland gerapporteerd.
Levenscyclus
Knutten paren in en rond zwermen. De vrouwtjes leggen eitjes in het water, variërend van kleine tot grote, stilstaande of stromende wateren, en zelfs in potten met water, volle dakgoten of modder. De eitjes komen na 3 tot 11 dagen uit en de larven leven nog eens 7 maanden in of bij het water. Vervolgens verpoppen de larven zich tot volwassen muggen, waarbij de poppen 2 tot 5 dagen aan het wateroppervlak hangen, vergelijkbaar met gewone steekmuggen.
Knutten en omgeving
De larven van knutten kunnen in de natuur voorkomen in wel dichtheden van 700 per vierkante meter. Knutten vertonen zich zelden in de volle zon, maar in de schaduw en aan het einde van de dag. Als de zon laag staat kunnen knutten bij weinig wind zeer hinderlijk zijn. In de zomermaanden zijn ze actief en worden voornamelijk aangetroffen in waterrijke gebieden.
In Nederland is het knuttenprobleem geconcentreerd in de laagveengebieden en rond boerderijen. In een vochtige omgeving is structureel alleen wat aan overlast van knutten te doen door enerzijds het water waar mogelijk te laten stromen en anderzijds de natuur de ruimte te geven, zodat natuurlijke vijanden zo veel mogelijk kans hebben.
Vervelende steekjes bij jou en jouw paarden
Een knuttenbeet kan voor jouw paarden en voor jou als paardenhouder heel vervelende symptomen veroorzaken, zoals hevige jeuk en flinke zwelling van de huid. In sommige gevallen kan het zelfs tot een allergische reactie leiden. Want ook al zijn de mugjes klein, hun beet is door hun brede steekmond vrij ingrijpend.
Het gemene is dat je de kleine mugjes nauwelijks ziet wanneer ze je belagen en je merkt het vaak pas wanneer ze al steken. Soms met meerdere tegelijk. Jij en je paarden kunnen er enorme jeuk, een branderig gevoel en een zwelling aan overhouden. Dat kan in het meest gunstige geval enkele minuten tot enkele uren aanhouden. Maar in het slechtste geval dagenlang. Uiteindelijk kunnen je paarden er kleine bultjes en littekens aan overhouden die kunnen gaan ontsteken.
Wat helpt er niet tegen knutten?
Knutten zijn niet gevoelig voor geuren. Smeersels en (etherische) oliën hebben weinig tot geen effect. Je kunt ze dus niet verjagen met citronella, deet of het poten van bepaalde planten. Er zijn helaas ook geen sprays of lotions in ruitershops verkrijgbaar die daadwerkelijk knutten weren.
Wat helpt wel tegen knutten?
- Wat enigszins helpt is dan het goed bedekken van het lichaam en in beweging blijven; ze worden namelijk alleen door heel fijn muskietengaas tegengehouden. De belangrijkste behandeling is dus het voorkomen dat het paard gestoken wordt door de muggen. Dit kan d.m.v. een speciale eczeemdeken. Deze deken bedekt het paard volledig vanaf de manen tot aan de staart. Het is belangrijk dat deze deken op tijd aangedaan wordt (vanaf maart). Het paard zal deze deken de gehele zomerperiode moeten dragen.
- Naast de eczeemdeken is het van belang om de paarden binnen te houden rond zonsopkomst en –ondergang in de periode van april t/m september. De muggen zijn namelijk het meest actief in de schemering en dan met name bij vochtig, warm en windstil weer. De muggen vliegen niet bij regen of sterke zonneschijn. En een strenge vorst kunnen ze gemakkelijk overleven.
- Muggen en dus knutten leggen hun eieren in stilstaand water. Controleer waterreservoirs die niet bewegen en verschoon het dagelijks. Zorg ervoor dat er geen stilstaand water in potten, emmers, dakgoten en andere opslagplaatsen staat.
- Als dit niet te voorkomen is, kan stilstaand water behandeld worden met plantaardige oliën. Dit zorgt ervoor dat de oppervlaktespanning verbroken wordt en er een dunne laag olie op het water komt, waardoor muggeneitjes geen zuurstof meer ontvangen en zich niet meer kunnen ontwikkelen.
- Op stal of schuilstal: Stal afsluiten met zeer fijnmazig windbreekgaas (3 mm) kan ook helpen om knutten bij jouw paarden weg te houden. Omdat ze vooral overlast veroorzaken als er weinig wind staat, werkt een ventilator ook.
- Van omega 3-vetzuren en MSM-supplementen is aangetoond dat ze helpen immuniteit op te bouwen tegen zomereczeem in de toekomst.
Verzorging na de beet
- Wat jij kan doen als paardenhouder als jouw paard toch knuttenbeten oploopt is het voorkomen van infecties en ontstekingen. Het is belangrijk om de huid en vacht schoon te houden en zo min mogelijk aan de wond te laten schuren en krabben. Let op koorts als een waarschuwingssignaal, bij twijfel even temperaturen.
- Tweemaal daags de zwellingen koelen met water of een kompres. Of raadpleeg je dierenapotheek voor een koelzalf en die ideaal is voor insectensteken of -beten. Aloë Vera kan de geïrriteerde huid verzachten. Als je niets bij de hand hebt, kan aftersun ook een verzorgende en verkoelende werking hebben op de huid wanneer je het eenvoudig op de plek sprayt.
- Voor behandeling van extreme klachten kan je de dierenarts vragen om een verlichtende crème (met bestanddeel hydrocortison) voor te schrijven. Cortisone is alleen een jeuk en ontsteking remmend hormoon, en deze zalf mag slechts een beperkte periode gebruikt worden omdat het de huid dunner maakt.
Bron:
https://www.kad.nl/kennisbank/dierplagen/muggen/knutten/
https://www.levendehave.nl/artikelen/onderzoek-staart-en-maneneczeem-moet-leiden-tot-test-en-therapie